Latin Amerika Ülkelerinde Sürdürülebilir Kalkınma

LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA

CEPAL tarafından hazırlanan Latin Amerika Ülkelerinde Sürdürülebilir Kalkınma 2022 adlı dokumanın bir kısmı değerli öğrencim Emir Yasir Erbaş tarafından çevrilmiştir. Kaynak

LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA Giriş

Bu raporun amacı, Latin Amerika ülkelerindeki enerji verimliliği, yenilenebilir kaynaklar ve enerjiye erişimdeki eğilimleri tanımlamak ve karşılaştırmaktır.

Rapor, aşağıdaki çerçevede hazırlanan veri ve göstergelere dayanmaktadır.

BIEE projesi (“Base de Información de Eficiencia Energética”). Bu proje yaklaşık on yıl önce ECLAC’ın (CEPAL olarak bilinen (İspanyolca)) Doğal Kaynaklar ve Altyapı Bölümü tarafından başlatılmış olup Enerji Verimliliği konusunda Fransız devlet kurumu olan ADEME ile yakın iş birliği içinde Enerdata’ya dayalı ortak bir metodoloji ve bir dizi enerji verimliliği göstergesinin geliştirilmesine ön ayak olmuştur.

UN-ECLAC’ın BIEE-ROSE4 programı (Sürdürülebilir Enerji Bölgesel Gözlemevi) çerçevesinde hazırlanan projenin yeni aşamasında, proje Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin (SDG 7) 7. hedefiyle ilgili tüm göstergeleri ve bölgede uygulanan politika tedbirlerini bu hedefleri destekleyecek ve kapsayacak şekilde genişletilmiştir.

Projenin bu yeni aşaması, Latin Amerika ve Karayipler bölgesindeki ülkeleri desteklemeyi amaçlayan Avrupa Komisyonu’nun EUROCLIMA programı aracılığıyla Fransız Kalkınma Ajansı (AFD) tarafından desteklenmektedir. Proje, ADEME ve Enerdata’nın teknik desteğinden yararlanmaktadır.

BIEE-ROSE projesi Latin Amerika ve Karayip ülkelerini kapsayan iki veri tabanına dayanmaktadır:

(i) SDG 7 göstergelerine ilişkin ilki, küresel olarak ve sektörlere göre (enerji, ulaşım, sanayi, konut, hizmetler ve tarım) enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kaynakları ve enerjiye erişim konusundaki performansları ölçmektedir (bkz. https://biee-cepal.enerdata.net/datamapper/).

(ii) BIEE politika veri tabanı olarak adlandırılan ikinci veri tabanı, enerji verimliliği, son kullanım yenilenebilir enerji kaynakları ve enerji erişimi konularında sektör tarafından uygulanan ulusal politikaları derler. (see https://biee-cepal.enerdata.net/measures/).

Başlangıcından bu yana BIEE projesi, Güney Amerika’daki 6 ülkeyle (Arjantin, Bolivya, Brezilya, Şili, Paraguay ve Uruguay) başlayarak farklı aşamalarda 23 ülkeden katılımcıları bir araya getirmiştir. Daha sonra 8 Orta Amerika ülkesine (Kosta Rika, Dominik Cumhuriyeti, El Salvador, Guatemala, Honduras, Meksika, Nikaragua, Panama) ve ardından geri kalan ülkelere (Küba, Ekvador, Kolombiya, Guyana, Peru ve Venezuela) ve Karayip ülkelerine (Barbados, Saint Lucia ve Trinidad ve Tobago) doğru genişlemiştir.

Rapor, raporun yazıldığı sırada verilerin tamamlandığı ve doğrulandığı 14 ülke için veri ve göstergeler sunuyor: 5 Arjantin, Bolivya, Brezilya, Şili, Kolombiya, Kosta Rika, Ekvador, El Salvador, Meksika, Nikaragua, Panama, Paraguay, Peru ve Uruguay.

• BIEE’ye katılanlar, başta Enerji Bakanlıkları olmak üzere aşağıdaki kuruluşlardır:
• Enerji Sekreterliği, Federal Planlama Bakanlığı, Kamu Yatırımları ve Hizmetleri, Arjantin Cumhuriyeti;
• Enerji ve Telekomünikasyon Bölümü, Başbakanlık Ofisi, Barbados;
• Enerji Araştırma Şirketi (EPE), Enerji Verimliliği Genel Koordinasyonu, Enerji Geliştirme Departmanı, Madenler ve Enerji Bakanlığı, Brezilya Federal Devleti;
• Enerji Geliştirme Bakan Yardımcısı, Hidrokarbonlar ve Enerji Bakanlığı, Bolivya Çokuluslu Devleti;
• Enerji Bakanlığı, Şili Cumhuriyeti;
• Maden Planlama Birimi- Enerji, Kolombiya Cumhuriyeti;
• Enerji Alt Sektörü Planlama Sekreteri, Kosta Rika Cumhuriyeti;
• Enerjinin Akılcı Kullanımının Kontrolü Ulusal Ofisi (ONURE), Küba Cumhuriyeti;
• Ulusal Enerji Komisyonu, Dominik Cumhuriyeti;
• Enerji ve Yenilenemeyen Tabii Kaynaklar ve Araştırma Enstitüsü Bakanlığı
• Jeoloji ve Enerji (IIGE), Ekvador Cumhuriyeti;
• Ulusal Enerji Konseyi (CNE), El Salvador Cumhuriyeti;
• Enerji ve Maden Bakanlığı, Guatemala Cumhuriyeti;
• Guyana Enerji Ajansı, Guyana;
• Enerji Bakanı, Honduras Cumhuriyeti;
• Enerjinin Verimli Kullanımı Ulusal Komisyonu (CONUEE), Birleşik Meksika Devletleri;
• Enerji ve Maden Bakanlığı, Nikaragua Cumhuriyeti;
• Ulusal Enerji Sekreterliği, Panama Cumhuriyeti;

Ana enerji verimliliği göstergeleri, BIEE web sitesinde haritalar ve grafikler içeren etkileşimli bir veri tabanında sunulur. https://biee-cepal.enerdata.net/en/datamapper/

LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA Veri Kaynakları

Ülkelerin BIEE projesiyle ilgili daha önce farklı deneyimleri olduğundan ve ulusal çalışma takımlarının işini kolaylaştırmak için veri toplama aşağıdaki şekilde organize edilmiştir.

• BIEE projesinin önceki aşamalarına katılan ve BIEE veri tabanını güncellemeye devam eden ülkeler için: Arjantin, Brezilya, Meksika, Uruguay, Dominik Cumhuriyeti ve Guyana. Tüm veriler doğrudan BIEE veri şablonunda ulusal çalışma takımları tarafından toplandı. Veriler, ulusal kurumlardan (Bakanlıklar, İstatistik Enstitüleri), enerji ve doğal gaz kuruluşlarından, petrol şirketlerinden, endüstri birliklerinden, bankalardan vb. toplanmıştır.
• Diğer tüm ülkeler için, toplu veriler Enerdata tarafından OLADE ve CEPALSTAT’tan toplandı ve gelişmiş enerji verimliliği göstergelerinin hesaplanması için gerekli olan daha ayrıştırılmış veriler, Enerdata tarafından ulusal BIEE odak noktalarından basitleştirilmiş bir şablonda toplandı ve tam BIEE veri şablonuna dahil edildi.

BIEE veri şablonu, göstergelerin hesaplanması için gerekli tüm verileri toplayan bir Excel dosyasıdır. Her biri bir sektöre karşılık gelen 7 ana sayfada düzenlenmiştir: makro (genel makro-ekonomik ve enerji dengesi verileri için), enerji, sanayi, hane halkı, hizmetler, ulaşım ve tarım. Metodolojik bir kılavuz, veri şablonunda kullanılan verilerin tanımını ve olağan kaynağını açıklar ve tüm BIEE göstergelerinin hesaplanmasını sunar.

LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA A. Giriş: enerji tüketimindeki eğilimler (1. Birincil enerji tüketimi)

Birincil enerji tüketimi olarak da adlandırılan toplam enerji tüketimi, nihai enerji tüketimini ve enerji sektörünün (dönüşüm sektörü olarak da adlandırılır) tüketimini ve kayıplarının yanı sıra enerji dışı kullanımlar için tüketimi içerir. Nihai enerji tüketimi, sanayi (enerji sektörü hariç), ulaşım, konut, hizmetler ve tarım sektörlerindeki tüketimi içermektedir.

Latin Amerika’nın toplam enerji tüketimi 2018’de 818 Mtoe’e (Milyon ton eşdeğer petrol) ulaştı. Brezilya ve Meksika toplamın %62’sini temsil ederken, onu %10 ile Arjantin izledi (Şekil 1). Bu tüketim, 2010 ile 2018 yılları arasında ortalama %0,5/yıl oranında ilerliyor ve bu, yılda ortalama %1,7 olan GSYİH büyümesinden çok daha yavaş: başka bir deyişle, tüm bölge için birincil enerji tüketimi ile ekonomik büyüme arasında net bir ayrışma vardı.

Güney Amerika, Latin Amerika’nın GSYİH ‘sının ve birincil tüketiminin önemli bir bölümünü temsil ediyor (2018’de sırasıyla %64 ve %67).

Karayip ülkeleri, birincil tüketim yılda %-0,4 oranında düştüğü ve GSYİH 2010’dan 2018’e ortalama olarak yılda %2,8 arttığı için en yüksek ayrıştırmaya sahip ülkelerdir. Bu ayrıştırma Orta Amerika’da da önemliydi (tüketim için yılda %0,5 ve neredeyse GSYİH için %3/yıl).

Tüm BIEE ülkelerinde birincil enerji tüketimi 2010 ile 2018 arasında arttı, ancak El Salvador, Arjantin ve Brezilya’da yılda %1’in altında kalırken Panama, Paraguay ve Bolivya’da yılda %4’ün üzerine çıkarak farklı oranlarda arttı.

BIEE ülkelerinin üçte ikisinde birincil enerji tüketimi, özellikle El Salvador, Kosta Rika, Kolombiya ve Panama’da 2010’dan 2018’e kadar GSYİH’den daha yavaş arttı (Şekil 3).

Dönüşümler (yani enerji veya hidrokarbon sektörleri gibi enerji endüstrileri), petrol ve gaz sektörlerinin (ve Kolombiya’da kömür) önemi nedeniyle Meksika’da (%40’tan fazla) ve Arjantin ve Kolombiya’da (%30’dan fazla) toplam enerji tüketiminde yüksek bir pay almaktadır. Kosta Rika, El Salvador, Bolivya ve Ekvador’da ulaşımın payı %40’ın üzerinde. Sanayi Uruguay’da (%38) en yüksek paya sahiptir, bunu Brezilya (%28) ve Şili (%26) izlemektedir. Konutlardaki tüketim, hizmet sektörü ve tarım, Nikaragua’da %42 ile toplam enerji tüketiminin en büyük payını alırken, onu Peru ve Arjantin (%30 civarında) izliyor.

14 BIEE ülkesinin nihai enerji tüketimi 2010 ile 2018 arasında yılda %1,5 artarak yaklaşık 520 Mtoe’e ulaştı. Bolivya (%58), Ekvador (%55) ve Kosta Rika’da (%53) nihai tüketimin yarısından fazlasını ulaşım oluşturdu. Uruguay (%43), Şili ve Brezilya’da (%37) sanayinin önemli bir katkısı vardır. Büyük miktarda biyokütle kullanımı nedeniyle Nikaragua’da (yüzde 44) bu nihai tüketimin en büyük bölümünü haneler karşılıyor, ardından bu ülkeyi Arjantin ve Paraguay izliyor. (İkisi de yüzde 27) (Arjantin’de alan ısıtma ve Nikaragua’da biyokütle nedeniyle) (Şekil 5) .

LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA B. Yenilenebilir enerjiye yönelik genel eğilimler (Birincil tüketimde yenilenebilir enerjinin payı )

Çoğu ülkede petrol, Ekvador için yaklaşık %80’den Arjantin ve Paraguay için %30’a kadar birincil enerji tüketimine hakimdir. Arjantin, Bolivya ve Meksika için ana enerji kaynağı, yarısından fazlası enerji sektöründe (esas olarak elektrik üretimi için) kullanılan gazdır. Paraguay ve Uruguay temel olarak biyokütleye dayanmaktadır (sırasıyla %49 ve %41). Kömür kullanımı yalnızca termik enerji üretiminin büyük ölçüde kömüre dayandığı Şili’de önemlidir (Şekil 6).

Birincil enerji tüketiminde yenilenebilirlerin payı, toplam birincil enerji tüketiminde yenilenebilir elektriğin (hidro, rüzgâr, jeotermal, güneş) ve biyokütlenin (odun, küspe, atıklar) payına karşılık gelmektedir. Yenilenebilir elektrik hidro ve rüzgâr için normalize edilmiştir.

2018’de Meksika’da %6’dan Paraguay’da %60’a kadar olan ülkeler arasındaki önemli farklar, çoğunlukla biyokütle, hidroelektrik ve daha yakın zamanda, ülkeler arasında eşit olmayan bir şekilde bölünmüş olan jeotermal ve rüzgâr enerjisinin gelişimi ile bağlantılıdır. Örneğin Paraguay, Uruguay ve Kosta Rika’nın büyük bir hidroelektrik katkısına sahiptir. Ulaşımda büyük ölçüde biyoyakıt kullanan Brezilya dışında, konut ve sanayi sektörleri biyokütlenin ana tüketicileridir.

2010-2018 yılları arasında ülkeler arasında farklı trendler gözlemlenebilmektedir:

• Bir yandan, birincil tüketimde biyokütlenin payı Nihai tüketimde geleneksel biyokütlenin daha az kullanılması nedeniyle El Salvador (-10 puan), Peru (-8 puan), Nikaragua, Kosta Rika (her ikisi de -5 puan) ve Bolivya’da (-4 puan) önemli ölçüde azalmıştır.
• Öte yandan, yeni yenilenebilir enerji santrallerinin devreye alınması nedeniyle bazı ülkelerde yenilenebilir elektriğin payı artmıştır: en güçlü ilerleme hidroelektriğin gelişimiyle beraber Ekvador (+6 puan) ve Panama’da (+3 puan) gözlenmektedir.

Şili için, biyokütle ve atıkların kullanıldığı yeni enerji santrallerinin devreye alınması nedeniyle biyokütlenin birincil tüketimdeki payı (+8 puan) artmıştır. Uruguay örneğinde, artış (+6 puan), büyük bir kâğıt hamuru ve kâğıt fabrikasının devreye alınmasıyla birlikte sanayi sektöründen kaynaklanmaktadır.

2. Nihai tüketimde yenilenebilir enerjinin payı

Petrol aynı zamanda BIEE ülkelerindeki nihai enerji tüketicilerinin ana enerji kaynağıdır: %40 ila %80 arasında, en yüksek pay Ekvador ve El Salvador’da, en düşük ise Arjantin ve Uruguay’da gözlemlenmiştir (Şekil 9). Gaz Arjantin ve Bolivya’da (sırasıyla %36 ve %26), ardından da Kolombiya önemlidir (%16). Biyokütle, nihai enerji tüketiminin %40’ından fazlasını sağladığı Nikaragua, Paraguay ve Uruguay’da ve daha düşük bir ölçüde Brezilya’da (%26) önemlidir. Kömür genellikle marjinaldir ve çoğunlukla çelik endüstrisinde kullanılmaktadır (Kolombiya, Brezilya ve Meksika’da yaklaşık %5).

Yenilenebilir enerjinin nihai tüketimdeki payı, “yenilenebilir ısı” olarak adlandırılan biyokütlenin (katı biyokütle ve biyoyakıtlar) payına ve yenilenebilir enerji ile sağlanan sektörde tüketilen elektriğin payına (“yenilenebilir elektrik”) eklenerek hesaplanmaktadır. Yenilenebilir elektriğin bu payı, bir yandan elektriğin nihai enerji tüketimindeki penetrasyon düzeyine, diğer yandan da yenilenebilir enerji kaynakları tarafından sağlanan elektriğin payına bağlıdır.

Yenilenebilir enerjinin payı, Uruguay ve Paraguay’da nihai tüketimin %60’ına yakındır. Yenilenebilir ısı (esas olarak biyokütle ve atıklar) bu iki ülkede ve Nikaragua’da en büyük bileşendir (yaklaşık %40). Yenilenebilir elektrik Kosta Rika ve Uruguay’da %20’nin üzerinde bulunmaktadır. Biyoyakıtlar Ekvador, Panama ve Kosta Rika’da baskın bileşendir (toplam yenilenebilir enerji payının üçte ikisinden fazlası). Biyoyakıtlar esas olarak Brezilya’da önemlidir (Şekil 10).

Nihai tüketimde yenilenebilir enerjinin en yüksek ilerlemesi, sanayi sektöründe artan biyokütle kullanımı nedeniyle Uruguay’da (+%8 puan) gözlemlenirken, bunu hidroelektrik üretiminin güçlü bir şekilde arttığı Panama ve Ekvador (+5 puan) izliyor (Şekil 11). Bununla birlikte, yenilenebilir enerjinin payı Bolivya, Paraguay ve El Salvador’da (yaklaşık 10 puan), Kosta Rika ve Nikaragua’da (yaklaşık -5 puan) azalmaktadır. Bunun başlıca nedeni, esas olarak yemek pişirmek için biyokütle kullanımının azalmasıdır.

Yenilenebilir “Isı’nın” (esas olarak pişirme) payı çoğu ülkede azalmıştır (Şekil 12). Ülkelerin yarısında, özellikle El Salvador ve Bolivya’da yenilenebilir elektriğin penetrasyonu ile dengelenmiyor, bu da 2018’de çok daha düşük bir yenilenebilir enerji payını açıklıyor.

LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA Genel enerji verimliliği eğilimleri (Birincil enerji yoğunluklarındaki eğilimler )

Ülkelerin genel enerji performansını değerlendirmek için kullanılan en yaygın gösterge birincil enerji yoğunluğudur, yani bir birim GSYİH üretmek için gereken toplam enerji miktarıdır. Azalma, enerji verimliliği iyileştirmesi anlamına gelir. Kosta Rika, Panama, Kolombiya ve El Salvador’da yoğunluk yılda yaklaşık %2 oranında azaldı. 2010’dan bu yana yedi ülke “enerji verimliliği iyileştirme” oranını artırdı: Panama, Kolombiya, El Salvador, Kosta Rika, Meksika, Ekvador ve Bolivya, daha sonra dördü için daha önce gözlemlenen artış eğilimi tersine döndü. Bununla birlikte, LAC’lerin çoğu, 4 ülkedeki artış eğilimine rağmen (Şekil 13) “2030 yılına kadar enerji verimliliğindeki iyileşme oranını iki katına çıkarmak” şeklinde ifade edilen SDG 7.3 hedefiyle uyumlu değildir (Şekil 13).

Bu yoğunluk azaltımı, 2018’de bir bütün olarak Latin Amerika için 76 Mtoe’lik bir enerji tüketimini önledi, bu da tüketimin %9’unu temsil ediyor. Diğer bir deyişle, yoğunluk azaltımı olmasaydı, birincil enerji tüketimi 2018’de %9 daha yüksek olacaktı (Şekil 14).

2. Nihai enerji yoğunluğu eğilimleri

Birincil yoğunluktaki eğilimler, enerji dönüşümlerindeki ve esas olarak güç karışımındaki değişikliklerden etkilenirken, nihai yoğunluktaki eğilimler, çoğu enerji verimliliği eyleminin gerçekleştiği sektör düzeyindeki değişiklikleri yansıtır.

2010’dan bu yana, nihai yoğunluk, Panama’da yılda %3’ün üzerinde ve üç ülkede (El Salvador, Kosta Rika ve Kolombiya) yaklaşık %2/yıl civarında bir ritimle, ülkelerin üçte ikisinde azalmaktadır (Şekil 15). Eğilim beş ülkede çok yoğunlaştı (birincil yoğunluk için yedi ülkeyle karşılaştırıldığında): Panama, El Salvador, Kosta Rika, Meksika ve Bolivya (sonraki dört ülke için önceki eğilimin tersi).

Ekvador’da, enerji karışımında yenilenebilir enerji kaynaklarının daha yüksek bir payı olması nedeniyle nihai yoğunluk artarken birincil yoğunluk azaldı.

Birincil enerji yoğunluğu, enerji verimliliği politikalarının etkisini temsil eden teknik bir bakış açısından, enerji verimliliğinin gerçek bir göstergesinden çok “enerji verimliliğinin” bir göstergesi olarak görünür.

Aslında, enerji yoğunluğu, ekonomik yapılardaki değişiklikler (yani, farklı sektörlerin GSYİH içindeki payı, bkz. şekil 16), enerji üretimi karışımındaki değişiklikler (termik, nükleer ve yenilenebilir) veya yaşam tarzlarındaki değişiklikler gibi enerji verimliliği ile bağlantılı olmayan çeşitli faktörlerin etkisini içerir. Bu raporda, enerji verimliliği eğilimlerinin daha net bir resmini elde etmek için farklı göstergeler sunulacak ve bu çeşitli etkilerin bazılarından düzeltilecektir.

Avrupa projesi ODYSSEE MURE çerçevesinde, enerji verimliliği kazanımları, her tüketici sektörü için hesaplanan bir Enerji Verimliliği Endeksi (ODEX11) ile ölçülür. Ancak, bu Endeks büyük miktarda veri gerektirir ve çoğu ülke için hesaplanamaz.

Tüm sektörler aynı enerji yoğunluğuna sahip olmadığından, nihai enerji yoğunluğundaki değişimin bir kısmı GSYİH’deki yapısal değişikliklerden, yani üç ana ekonomik sektörün (tarım, sanayi ve hizmetler) GSYİH’ye katkısından kaynaklanıyor olabilir. (Şekil 16).

Farklı ülkelerde enerji verimliliğinin ilerleyişini değerlendirmek için, tarım, sanayi ve hizmetlerin GSYİH içinde sabit bir payı olduğunu varsayarak, sabit GSYİH yapısında bir nihai enerji yoğunluğunu hesaplayarak bu yapısal değişiklikleri hariç tutmak daha uygundur: sabit yapıdaki yoğunluk değişimleri ve gözlemlenen yoğunluk bu yapısal değişikliklerin etkisini gösterir.

2010-2018 döneminde yapısal değişikliklerin etkileri başlıca Uruguay, Kosta Rika ve Meksika’da görüldü (Şekil 17), bu ülkelerde nihai yoğunluk, sabit yapıdaki yoğunluktan daha hızlı azaldı; bu, enerji yoğunluğunun bir kısmı anlamına gelir. Azalma, daha az enerji yoğun sektör olan hizmetlerin artan payından kaynaklandı. Panama’da sanayinin artan payı nihai yoğunluktaki düşüşü azalttı. Bu etkiler bir yıldan diğerine değişebilir ve enerji yoğunluğunda gözlenen eğilimlerin iyi anlaşılması için her zaman göz önünde bulundurulmalıdır.

3. Enerji yoğunluklarının karşılaştırılması

Genel fiyat seviyelerindeki farklılıkları yansıtmak için GSYİH verileri satın alma gücü paritelerine (ppp) dönüştürülmesi, enerji yoğunluklarının karşılaştırılması için daha uygun olur Döviz kurları yerine ppp oranlarının kullanılması, yaşam maliyetinin düşük olduğu ülkelerde (Bolivya örneği) GSYİH değerini artırır ve ülkeler arasındaki farkı, iki uç arasındaki döviz kurlarında 3 faktöründen BIEE ülkelerinde ppp’de 2 faktörüne kadar daraltır. Ayarlamanın büyüklüğü, ülkeler arasındaki nispi fiyat düzeyine bağlıdır ve az gelişmiş ülkelerde daha fazladır. Enerji yoğunluğunun karşılaştırılması, satın alma gücü paritesi ile daha alakalıdır ve göreceli genel enerji verimliliği performansının daha iyi bir değerlendirmesini sağlar. Panama, birincil enerji yoğunluğunun en düşük olduğu ülkedir.

Satın alma gücü pariteleri için düzeltme yapıldıktan sonra bile, enerji yoğunluklarındaki farklılıklar, enerji verimliliğiyle bağlantılı olmayan çeşitli faktörlerden etkilenir, örneğin: (i) ekonomik yapılar, yani farklı sektörlerin GSYİH’ya katkısı, (ii) güç üretim karışımı (termik, nükleer ve yenilenebilir), (iii) diğer dönüşümlerin önemi (Arjantin, Bolivya, Ekvador veya Meksika hidrokarbon sektörü değişimi örneğinde olduğu gibi), (iv) iklim, (v) yaşam tarzları ve  genel olarak ekonomik kalkınma. Örneğin, yüksek enerji yoğunluğu Arjantin, Meksika ve Şili’de çok enerji yoğun bir sanayi sektörüyle veya Bolivya’da ve Nikaragua’da düşük verimliliğe sahip yüksek biyokütle kullanımıyla açıklanmaktadır.

LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA D. Enerji erişimine ilişkin genel eğilimler

Elektrik, tüm bu ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişiminin merkezinde yer almaktadır. Nihai enerji tüketimindeki payı, Bolivya ve Uruguay hariç tüm BIEE ülkelerinde arttı (Şekil 19). En yüksek artışlar Peru ve Panama’da gözlemlendi (+3,5 puan).

Bu artan eğilim, demografik değişim, sanayileşme, BİT’lerin (Bilgi ve İletişim Teknolojileri) ve hizmetlerde havalandırmanın gelişmesi ve ev aletlerinin (buzdolapları, TV ve klima) artan sayısı ile bağlantılıdır. Nikaragua örneğinde, hanelerle ilgili bölümde açıklandığı gibi, bu aynı zamanda kırsal alanların elektriklendirilmesiyle de bağlantılıdır.

LATİN AMERİKA EKONOMİLERİ 2022

Daha Fazla İspanyolca

2013 yılında yayımlanan “Yeni Başlayanlar için Temel İspanyolca” kitabının belli bir bölümünü içeren e-kitabı bu bağlantıdan indirin.

Bu kitap üzerindeki dersleri online olarak görmek isterseniz de Udemy’in ” 2 Dakika Temel İspanyolca ” kursuna kayıt olabilirsiniz.

Bu dil hakkında merak ettiğiniz tüm sorular ve cevapları ispanyolca sayfasında.

Sosyal Medya Hesaplarımız

Google grubumuz: ispanyolcom@googlegroups.com

Telegram grubumuz: t.me/ispanyolcaceviri

Twitter: @temelispanyolca

Youtube: @temelispanyolca